Anasayfa
VII. KÜTÜPHANELER VE SÜRELİ YAYINLAR
Süreli yayınlar
araştırmacılar için vazgeçilmez kaynaklardır. Çünkü bunlar genellikle
en yeni ve en ayrıntılı bilgileri içerirler. Bu yayınların her
sayısında birden fazla kişinin araştırma ve incelemeleri yer alır.
Bir
süreli yayın(periodical) yılda birkaç kez ve düzenli aralıklarla
çıkartılır. Bu yayınları günlük hayatta, “dergi”, “mecmua” ya da
“periyodik olarak adlandırırız.
Bir de süreli olmayan
yayınlar vardır. Bunlar yılda birden çok kez yayınlanırlar; ne var ki
bunların yayınlanışı düzenli değildir, yani hangi aralıklarla
çıkartılacakları ve yayımlarının ne zaman kesileceği belirlilik
göstermez.
Bu iki grubun dışında bir de serials olarak
adlandırılan, dilimizde ise “dergi”, “sürekli yayın” ya da “süreğen
yayın” olarak adlandırılan; belirli alanlarda yayımlanan, düzenli veya
düzensiz aralıklarla çıkartılan kaynaklar vardır. Örneğin bir
istatistik örgütünün tarım, sanayi, fiyatlar gibi alanlarda zaman zaman
yayınladığı istatistik bültenler buna örnektir.
Süreli
yayınların kitaplara göre bazı özellikleri vardır. Bunlar genellikle
sayılar halinde çıkartılırlar. Sayıların bir araya gelmesinden ciltler
oluşur. Çoğu kütüphanelerde süreli yayınların son sayıları, ayrı
bölümlerde ve özel raflarda sergilenir. Böylece okuyucu son çıkan
dergideki yazıları daha kolay görebilir. Derginin o yıla ait önceki
sayıları ise alt tarafta biriktirilir ve yıl sonunda sayılar
tamamlandıktan sonra bunlar ciltlettirilerek kütüphanedeki yerlerine
koyulurlar.
Süreli yayınların numaralandırma sistemleri
farklılık gösterebilir. Bazı dergilerin ilk sayısında sayfa numarası 1
ile başlar ve bu numaralandırma onu izleyen sayılarda da devam eder. Bu
durumda kaynak gösterilirken yalnızca o yılın cilt numarası ile
kaynağın sayfa numarasını belirtmek yeterli olur. Bazılarında ise her
sayının sayfa numarası tekrar 1 den başlatılır. Bu sistemde ise cilt
numarası ile sayı numarası ve sayfa numaralarının gösterilmesi gerekir.
Günümüzde
teknolojik gelişmeler karşısında periyodiklerin kütüphanelerde kitap
yerine mikrofilm, mikro fiş veya bilgisayar disketi biçiminde
saklanması yaygınlaşmaktadır.
Geleneksel olarak kütüphaneler
süreli yayınlar için de kataloglama yaparlar. Ancak her sayı için bir
katalog düzenleme olanağı bulunmadığı için tüm yayın adına tek bir kart
çıkartılır. Bu kartta derginin yayına girdiği veya kütüphaneye
getirtilmeye başlandığı tarih gösterilir. Doğaldır ki birçok sayı
halinde çıkan bir yayın hakkında tüm bilgiler katalog fişi üzerinde
gösterilemez. Bu yüzden süreli yayın izleme fişleri kullanılmıştır.
Genellikle 16x26 cm. ebadında olan bu fişler üzerine, süreli yayının
adı, niteliği, çıkış ve bitiş yılları, cilt ve sayı numaraları ile
kütüphanede bulunan ve bulunmayan sayıları gibi bilgiler yazılır.
Bilgisayara geçen kütüphanelerde ise bu bilgiler süreli yayın
indekslerinden izlenebilmektedir.
IX. MAKALE İNDEKSLERİ VE ÖZEL KOLLEKSİYONLAR
Periyodik,
derleme eser, seminer, kongre ve konferans tutanakları ve armağan kitap
gibi çalışmalar içinde değişik konularda çok sayıda makale ve yazılar
yayımlanır. Bu çalışmalar kütüphanelerde kataloglanır. Ayrıca çok
sayıdaki dergi, derleme eser veya kongre tutanağı içindeki makale ve
yazıları konuları ve yazarlarına göre indeksleyen çalışmalar da vardır.
Makale indeksleri veya makale bibliyografyaları bu türden çalışmalardır.
İncelediği
konuda böyle bir makaleler indeksinin bulunması, kuşkusuz
araştırmacının işini büyük ölçüde kolaylaştırır. O nedenle çalışmanın
sürdürüldüğü kütüphanelerde araştırma konusuyla ilgili özel bir
koleksiyon bulunup bulunmadığını önceden öğrenmekte yarar vardır.
Kütüphaneler
indeksledikleri bu makaleleri geleneksel olarak konularına ve
yazarlarına göre sıralanmış olarak bültenler biçiminde yayınlarlar.
Örnek olarak Türkiye’de milli kütüphane tarafından çıkartılan Türkiye
makaleler bibliyografyasını belirtebiliriz.
X. REFERANS KİTAPLARI
Bilgisayara
henüz geçmemiş kütüphanelerde fiş katalogları başvurulacak temel kaynak
durumundadır. Bununla birlikte , araştırmacı bunların taşıdığı bazı
sınırlandırmaların da farkında olmalıdır. Örneğin süreli yayınlarda yer
alan yazı ve makaleler(ayrıntı girişlerine dayalı kataloglama hariç)
kataloglarda yer almazlar. Bazı tip yayınlar işe hiç kataloglanmamış
olabilirler; bazı resmi belgeler, istatistikler gibi.. araştırmacının,
genellikle kütüphanenin değişik bölümlerinde sergilenen bu kaynaklar
hakkında bilgi sahibi olması gerekebilir.
Fiş kataloğunda
bulunmayan bilgilerin bir kısmı bibliyografyalar, makale indeksleri,
rehber yayınlar ve özel kolleksiyonlar içinde yer almış olabilir.
Başvuru kitapları niteliğinde olan bu gibi kaynaklar genellikle
kütüphanelerin “referans” (müracaat” kitaplığı denen bölümlerinde
hizmete sunulmuş olabilirler.
Referans kitaplığında ayrıca
ansiklopedi, sözlük, gazete kolleksiyonu, yıllık, yasa ve
yönetmeliklerle benzeri kaynaklar bulundurulmaktadır. Bu kısma konulan
kaynaklar genellikle yalnız kütüphane için hizmete sunulur. Dışarıya
verilmezler.
Referans kitaplığındaki kaynakları şu biçimde sırlayabiliriz:
A. BİBLİYOGRAFYALAR
1. Milli Bibliyografyalar
2. Özel Bibliyografyalar
(a) Konu Bibliyografyaları
(b) Şahıs Bibliyografyaları
(c) Üniversite ve Kurum Yayınları Bibliyografyası
(d) Bibliyografyaların Bibliyografyası
B. BASILI KÜTÜPHANE KATALOGLARI
C. SÜRELİ YAYIN İNDEKSLERİ
D. İSTATİSTİKLER
E. YASALAR
F. ANSİKLOPEDİLER VE SÖZLÜKLER
G. BİYOGRAFİ SÖZLÜKLERİ
H. TEZ VE SEMİNERLER
A. Bibliyografyalar
Bir
ülkede belirli bir süre içerisinde çıkan basılı eserlerin tümünü
kapsamak üzere yayımlanan kitaplardır. Genel (milli) ve özel
bibliyografyalar diye gruplandırılabilirler
1. Milli Bibliyografyalar
Konu ayrımı yapmaksızın ülkede yayınlanan eserlerin tümünü kapsama amacındadır.
Dünyada yayınlanan belli başlı bibliyografyalara örnek vermemiz gerekirse;
Bibliographie de la france, 1811- Fransız milli bibliyografyası
The British Naitonal Bibliography, 1950- Resmi İngiliz bibliyografyası
Amerika’da
yayınlanan bibliyografyalar daha çok ticari amaçlarla özel yayınevleri
tarafından çıkartılmaktadır. Bunlardan bazıları:
- Books in Print
- Cumulative Book Index
- American Books Publishing Index
Ülkemizde yer alan bazı genel bibliyografyalar ise şunlardır:
Türkiye Bibliyografyası: Devletin resmi bibliyografyasıdır. 1928
yılında yayına başlamıştır. Milli kütüphane tarafından aylık olarak
yayınlanır. Yayınlar anglo-amerikan kataloglama kurallarına ve dewey
onlu tasnif sistemine göre sınıflandırılmaktadır.
Basma yazı
ve resimleri derleme kanunu uyarınca türkiyede çıkartılan tüm
yayınların birkaç nüshasının milli kütüphaneye gönderilmesi gerekir. Bu
şekilde toplanan yayınlar milli kütüphane dışında Ankara il halk
kütüphanesi İstanbul üniversitesi merkez kütüphanesi Beyazıt devlet
kütüphanesi ve İzmir milli kütüphanesinde okuyucu hizmetine sunulur.
Kitap Kataloğu: Türkiye yayıncılar birliği tarafından yıllık olarak
çıkartılır. Books In Print türü yayınların Türkiye’deki karşılığıdır.
Türkiye Makaleler Bibliyografyası: Türkiye’de yayınlanmış ve milli
kütüphaneye gönderilen bilimsel ya da kültürel ağırlıklı dergilerden
seçilen makaleleri kapsar. Aylık olarak yayınlanır ve dewey onlu
sınıflama sistemine göredir.
T.C. Devlet yayınları
Bibliyografyası: Kamu kuruluşlarının çıkarttığı resmi yayınların
açıklamalı bir listesidir. 3 aylık olarak çıkartılmaktadır.
Yeni yayınlar dergisi: yeni çıkan yayınları duyurur 1956 da yayına başlamıştır. 6 ayda bir çıkar.
Kitap
Dergisi: Bazı günlük gazeteler tarafından çıkartılan kitap dergilerinde
yeni yayınlar tanıtılır. (Cumhuriyet Kitap Dergisi)
Ankara ve
İstanbul Süreli Yayınlar Kataloğu: Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma
Kurumu, dokümantasyon merkezi tarafından çıkarılır. Ankara ve İstanbul
kütüphanelerine gelen süreli ayınlar yer alır ve bunların hangi
sayılarının hangi kütüphanelerde bulunduğu ya da eksik olduğu
gösterilir.
TÜRDOK, türkiyede araştırma yapanlara büyük
kolaylıklar sağlar. Örneğin internete ulaşma olanağı bulunmayanlar için
araştırmacının istediği konularda bibliyografya taraması yapar yurt
içinde veya yurt dışında olsun istenen makaleleri sağlayarak
araştırıcıya gönderir. Ayrıca bilgisayar ağları kanalıyla yurtdışındaki
kütüphanelerden doğrudan kaynak araştırması yapma olanağı sağlamaktadır.
2.ÖZEL BİBLİYOGRAFYALAR
Özel
bibliyografyalar belirli konu, yazar ve kurumlara göre
hazırlanmışlardır. Araştırma yapılan konuda böyle özel bir uzmanlık
bibliyografyasının bulunması büyük kolaylık sağlar.
Özel bibliyografyaların türleri şunlardır:
(a)Konu Bibliyografyaları
Belirli konulara göre, örneğin sosyal bilimler alanında hazırlanan bibliyografyalardır. (Sf.79)
(b)Şahıs Bibliyografyaları
Bir yazarın tüm çalışmalarını tanıtmak amacıyla hazırlanırlar.(Sf.80)
(c)Üniversite ve Kurum Yayınları Bibliyografyası
Çeşitli
üniversite, fakülte ve yüksek okulların, belirli dönemlerde yaptıkları
yayınların tümünü göstermek üzere hazırlanan özel
bibliyografyalardır.(Sf.80)
(d)Bibliyografyaların Bibliyografyası:
Belirli
dönemlerde yayımlanan bibliyografyaları göstermek üzere hazırlanan
çalışmalardır. Genel ve özel konulu bibliyografyaların tümünü içerirler.
B.BASILI KÜTÜHANE KATALOGLARI
Kütüphane
fiş kataloglarının kitap halinde yayımlanmış şekilleridir. Geleneksel
yöntemle yürütülen kütüphane taramalarında araştırmacıya büyük
kolaylıklar sağlar.
C.SÜRELİ YAYIN İNDEKSLERİ
Makaleler
belirli konulardaki en son bilgileri içerirler, o bakımdan da bilimsel
araştırmalarda vazgeçilmez kaynaklardır. Aranan makalelerin
bulunabilmesi için dergi, magazin, gazete ve benzeri kaynakların teker
teker aranması çok zaman alabilir.
Çok sayıda periyodikte
çıkan yazıları konu, başlık ve yazarlarına göre toplayan makale
indeksleri vardır. Makale indekslerinin bir kısmı bir defalık
çalışmalardır. Diğer bir kısmı sürekli yayınlar niteliğindedir. Makale
indeksleri ayrıca CD-ROM biçiminde düzenlenmiş olabilecekleri gibi
İnternet üzerinden erişilmek üzere web sitelerine de konulmuş
olabilirler.
D.İSTATİSTİKLER
Ekonomik ve sosyal hayatla ilgili olarak yayımlanan istatistikler, araştırmada en temel kaynaklardan birisidir.
Ülkemizde
istatistiksel bilgi toplayıp yayınlamakla görevli olan kuruluş DİE’dir.
DİE hemen her konuda istatistik toplayıp yayınlar. Yayınladığı
istatistikler aylık ve yıllık olabileceği gibi belirli veya belirsiz
aralıklarla yapılan anket, sayım ve seçim sonuçları ile ilgili olabilir.
Bunun
dışında istatistik bilgi yayınlayan çeşitli resmi veya özel kuruluşlar
vardır. Bunlardan bazıları; Dış Ticaret Müsteşarlığı, DPT, Merkez
Bankası, ticaret ve sanayi odaları, çeşitli bankalar, birlik ve
kooperatiflerdir.
Uluslararası ekonomik ve sosyal konularla
ilgili olarak da BM, IMF, Dünya Bankası, OECD, WTO ve benzeri
kuruluşlar oldukça kapsamlı istatistikler yayınlar.
Araştırmacının
üzerinde çalıştığı konu ile ilgili, ulusal veya uluslar arası kuruluşun
web sitesine girmesi, istatistik verilerin belirlenmesi açısından
önemlidir.
E.YASALAR
Türkiye’de çıkan yasalar Resmi
Gazete’de yayınlandıktan sonra yürürlüğe girer. Bununla birlikte
yasaları ve bunlardaki değişiklikleri sürekli yayınlayan dergiler
vardır.
Türkiye’de 1839 dan beri çıkan yasal mevzuat “Düstur”
adı verilen bir belgeleri içinde toplanmaktadır. Düstur farklı
dönemlere göre beş tertip’e ayrılmaktadır.
1.tertip 03 kasım 1839 13 Temmuz 1908
2.tertip 24 Temmuz 1908 4 Kasım 1922
3.tertip 23 Nisan 1920 26 Mayıs 1960
4.Tertip 27 Mayıs 1960 1 Kasım 1961
5.Tertip 01 Kasım 1961
Düsturdan
ayrı olarak yasaların içinde yer aldığı Mer’i Kanunlar ve Sicilli
Kavanini gibi özel yayınlar bulunmaktadır. TBMM deki görüşmeler ise
tutanak dergisinde yayınlanır.
F.ANSİKLOPEDİLER VE SÖZLÜKLER
Konuyla
ilgili olarak derli toplu bilgi veren kaynaklardır. Araştırmacı
başlangıçta bir ansiklopedi makalesi bulup okumakla hem genel olarak
konunun kapsamı, hem de kaynaklar hakkında bir fikir edinir.
Ansiklopediler genel veya özel konulara göre hazırlanmış olabilirler.
G.BİYOGRAFİ SÖZLÜKLERİ
Ulusal düzeyde veya dünyaca ünlü kişilerin yaşantı, sanat ve mesleki durumları konusunda bilgi veren kaynaklardır.
Aslında
bu tür bilgiler ansiklopedi ve sözlüklerde de yer alabilir. Ancak,
biyografi sözlükleri sırf bu amaç için düzenlenmiş olduklarından çok
daha ayrıntılı olurlar.
H.TEZ VE SEMİNERLER
Seminer,
yüksek lisans, ve doktora tezi gibi çalışmalar genellikle ilgili
üniversite kütüphanelerinin referans bölümlerinde muhafaza edilir ve
okuyucu hizmetine sunulur.
Araştırmacının incelediği konuya
yakın bir alanda hazırlanmış ve çok eski tarihli olmayan bir tezi bulup
gözden geçirmesi ona büyük yararlar sağlar. Böylece konunun ne gibi
yönleri bulunduğunu, yapılan çalışmaların hangi doğrultuda
yoğunlaştığını, ne tür bulgular ortaya atıldığını öğrenir ve başlıca
kaynakların neler olduğunu öğrenir.
Türkiye’de yapılan
doktora ve yüksek lisans tezlerinin duyurulması amacıyla YÖK tarafından
çıkartılan tez kataloğu adlı bir yayın bulunmaktadır. Bu tez kataloğuna
İnternet üzerinden www.yok.gov.tr adresinden ulaşmak da mümkündür.
Süreli yayınlar
araştırmacılar için vazgeçilmez kaynaklardır. Çünkü bunlar genellikle
en yeni ve en ayrıntılı bilgileri içerirler. Bu yayınların her
sayısında birden fazla kişinin araştırma ve incelemeleri yer alır.
Bir
süreli yayın(periodical) yılda birkaç kez ve düzenli aralıklarla
çıkartılır. Bu yayınları günlük hayatta, “dergi”, “mecmua” ya da
“periyodik olarak adlandırırız.
Bir de süreli olmayan
yayınlar vardır. Bunlar yılda birden çok kez yayınlanırlar; ne var ki
bunların yayınlanışı düzenli değildir, yani hangi aralıklarla
çıkartılacakları ve yayımlarının ne zaman kesileceği belirlilik
göstermez.
Bu iki grubun dışında bir de serials olarak
adlandırılan, dilimizde ise “dergi”, “sürekli yayın” ya da “süreğen
yayın” olarak adlandırılan; belirli alanlarda yayımlanan, düzenli veya
düzensiz aralıklarla çıkartılan kaynaklar vardır. Örneğin bir
istatistik örgütünün tarım, sanayi, fiyatlar gibi alanlarda zaman zaman
yayınladığı istatistik bültenler buna örnektir.
Süreli
yayınların kitaplara göre bazı özellikleri vardır. Bunlar genellikle
sayılar halinde çıkartılırlar. Sayıların bir araya gelmesinden ciltler
oluşur. Çoğu kütüphanelerde süreli yayınların son sayıları, ayrı
bölümlerde ve özel raflarda sergilenir. Böylece okuyucu son çıkan
dergideki yazıları daha kolay görebilir. Derginin o yıla ait önceki
sayıları ise alt tarafta biriktirilir ve yıl sonunda sayılar
tamamlandıktan sonra bunlar ciltlettirilerek kütüphanedeki yerlerine
koyulurlar.
Süreli yayınların numaralandırma sistemleri
farklılık gösterebilir. Bazı dergilerin ilk sayısında sayfa numarası 1
ile başlar ve bu numaralandırma onu izleyen sayılarda da devam eder. Bu
durumda kaynak gösterilirken yalnızca o yılın cilt numarası ile
kaynağın sayfa numarasını belirtmek yeterli olur. Bazılarında ise her
sayının sayfa numarası tekrar 1 den başlatılır. Bu sistemde ise cilt
numarası ile sayı numarası ve sayfa numaralarının gösterilmesi gerekir.
Günümüzde
teknolojik gelişmeler karşısında periyodiklerin kütüphanelerde kitap
yerine mikrofilm, mikro fiş veya bilgisayar disketi biçiminde
saklanması yaygınlaşmaktadır.
Geleneksel olarak kütüphaneler
süreli yayınlar için de kataloglama yaparlar. Ancak her sayı için bir
katalog düzenleme olanağı bulunmadığı için tüm yayın adına tek bir kart
çıkartılır. Bu kartta derginin yayına girdiği veya kütüphaneye
getirtilmeye başlandığı tarih gösterilir. Doğaldır ki birçok sayı
halinde çıkan bir yayın hakkında tüm bilgiler katalog fişi üzerinde
gösterilemez. Bu yüzden süreli yayın izleme fişleri kullanılmıştır.
Genellikle 16x26 cm. ebadında olan bu fişler üzerine, süreli yayının
adı, niteliği, çıkış ve bitiş yılları, cilt ve sayı numaraları ile
kütüphanede bulunan ve bulunmayan sayıları gibi bilgiler yazılır.
Bilgisayara geçen kütüphanelerde ise bu bilgiler süreli yayın
indekslerinden izlenebilmektedir.
IX. MAKALE İNDEKSLERİ VE ÖZEL KOLLEKSİYONLAR
Periyodik,
derleme eser, seminer, kongre ve konferans tutanakları ve armağan kitap
gibi çalışmalar içinde değişik konularda çok sayıda makale ve yazılar
yayımlanır. Bu çalışmalar kütüphanelerde kataloglanır. Ayrıca çok
sayıdaki dergi, derleme eser veya kongre tutanağı içindeki makale ve
yazıları konuları ve yazarlarına göre indeksleyen çalışmalar da vardır.
Makale indeksleri veya makale bibliyografyaları bu türden çalışmalardır.
İncelediği
konuda böyle bir makaleler indeksinin bulunması, kuşkusuz
araştırmacının işini büyük ölçüde kolaylaştırır. O nedenle çalışmanın
sürdürüldüğü kütüphanelerde araştırma konusuyla ilgili özel bir
koleksiyon bulunup bulunmadığını önceden öğrenmekte yarar vardır.
Kütüphaneler
indeksledikleri bu makaleleri geleneksel olarak konularına ve
yazarlarına göre sıralanmış olarak bültenler biçiminde yayınlarlar.
Örnek olarak Türkiye’de milli kütüphane tarafından çıkartılan Türkiye
makaleler bibliyografyasını belirtebiliriz.
X. REFERANS KİTAPLARI
Bilgisayara
henüz geçmemiş kütüphanelerde fiş katalogları başvurulacak temel kaynak
durumundadır. Bununla birlikte , araştırmacı bunların taşıdığı bazı
sınırlandırmaların da farkında olmalıdır. Örneğin süreli yayınlarda yer
alan yazı ve makaleler(ayrıntı girişlerine dayalı kataloglama hariç)
kataloglarda yer almazlar. Bazı tip yayınlar işe hiç kataloglanmamış
olabilirler; bazı resmi belgeler, istatistikler gibi.. araştırmacının,
genellikle kütüphanenin değişik bölümlerinde sergilenen bu kaynaklar
hakkında bilgi sahibi olması gerekebilir.
Fiş kataloğunda
bulunmayan bilgilerin bir kısmı bibliyografyalar, makale indeksleri,
rehber yayınlar ve özel kolleksiyonlar içinde yer almış olabilir.
Başvuru kitapları niteliğinde olan bu gibi kaynaklar genellikle
kütüphanelerin “referans” (müracaat” kitaplığı denen bölümlerinde
hizmete sunulmuş olabilirler.
Referans kitaplığında ayrıca
ansiklopedi, sözlük, gazete kolleksiyonu, yıllık, yasa ve
yönetmeliklerle benzeri kaynaklar bulundurulmaktadır. Bu kısma konulan
kaynaklar genellikle yalnız kütüphane için hizmete sunulur. Dışarıya
verilmezler.
Referans kitaplığındaki kaynakları şu biçimde sırlayabiliriz:
A. BİBLİYOGRAFYALAR
1. Milli Bibliyografyalar
2. Özel Bibliyografyalar
(a) Konu Bibliyografyaları
(b) Şahıs Bibliyografyaları
(c) Üniversite ve Kurum Yayınları Bibliyografyası
(d) Bibliyografyaların Bibliyografyası
B. BASILI KÜTÜPHANE KATALOGLARI
C. SÜRELİ YAYIN İNDEKSLERİ
D. İSTATİSTİKLER
E. YASALAR
F. ANSİKLOPEDİLER VE SÖZLÜKLER
G. BİYOGRAFİ SÖZLÜKLERİ
H. TEZ VE SEMİNERLER
A. Bibliyografyalar
Bir
ülkede belirli bir süre içerisinde çıkan basılı eserlerin tümünü
kapsamak üzere yayımlanan kitaplardır. Genel (milli) ve özel
bibliyografyalar diye gruplandırılabilirler
1. Milli Bibliyografyalar
Konu ayrımı yapmaksızın ülkede yayınlanan eserlerin tümünü kapsama amacındadır.
Dünyada yayınlanan belli başlı bibliyografyalara örnek vermemiz gerekirse;
Bibliographie de la france, 1811- Fransız milli bibliyografyası
The British Naitonal Bibliography, 1950- Resmi İngiliz bibliyografyası
Amerika’da
yayınlanan bibliyografyalar daha çok ticari amaçlarla özel yayınevleri
tarafından çıkartılmaktadır. Bunlardan bazıları:
- Books in Print
- Cumulative Book Index
- American Books Publishing Index
Ülkemizde yer alan bazı genel bibliyografyalar ise şunlardır:
Türkiye Bibliyografyası: Devletin resmi bibliyografyasıdır. 1928
yılında yayına başlamıştır. Milli kütüphane tarafından aylık olarak
yayınlanır. Yayınlar anglo-amerikan kataloglama kurallarına ve dewey
onlu tasnif sistemine göre sınıflandırılmaktadır.
Basma yazı
ve resimleri derleme kanunu uyarınca türkiyede çıkartılan tüm
yayınların birkaç nüshasının milli kütüphaneye gönderilmesi gerekir. Bu
şekilde toplanan yayınlar milli kütüphane dışında Ankara il halk
kütüphanesi İstanbul üniversitesi merkez kütüphanesi Beyazıt devlet
kütüphanesi ve İzmir milli kütüphanesinde okuyucu hizmetine sunulur.
Kitap Kataloğu: Türkiye yayıncılar birliği tarafından yıllık olarak
çıkartılır. Books In Print türü yayınların Türkiye’deki karşılığıdır.
Türkiye Makaleler Bibliyografyası: Türkiye’de yayınlanmış ve milli
kütüphaneye gönderilen bilimsel ya da kültürel ağırlıklı dergilerden
seçilen makaleleri kapsar. Aylık olarak yayınlanır ve dewey onlu
sınıflama sistemine göredir.
T.C. Devlet yayınları
Bibliyografyası: Kamu kuruluşlarının çıkarttığı resmi yayınların
açıklamalı bir listesidir. 3 aylık olarak çıkartılmaktadır.
Yeni yayınlar dergisi: yeni çıkan yayınları duyurur 1956 da yayına başlamıştır. 6 ayda bir çıkar.
Kitap
Dergisi: Bazı günlük gazeteler tarafından çıkartılan kitap dergilerinde
yeni yayınlar tanıtılır. (Cumhuriyet Kitap Dergisi)
Ankara ve
İstanbul Süreli Yayınlar Kataloğu: Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma
Kurumu, dokümantasyon merkezi tarafından çıkarılır. Ankara ve İstanbul
kütüphanelerine gelen süreli ayınlar yer alır ve bunların hangi
sayılarının hangi kütüphanelerde bulunduğu ya da eksik olduğu
gösterilir.
TÜRDOK, türkiyede araştırma yapanlara büyük
kolaylıklar sağlar. Örneğin internete ulaşma olanağı bulunmayanlar için
araştırmacının istediği konularda bibliyografya taraması yapar yurt
içinde veya yurt dışında olsun istenen makaleleri sağlayarak
araştırıcıya gönderir. Ayrıca bilgisayar ağları kanalıyla yurtdışındaki
kütüphanelerden doğrudan kaynak araştırması yapma olanağı sağlamaktadır.
2.ÖZEL BİBLİYOGRAFYALAR
Özel
bibliyografyalar belirli konu, yazar ve kurumlara göre
hazırlanmışlardır. Araştırma yapılan konuda böyle özel bir uzmanlık
bibliyografyasının bulunması büyük kolaylık sağlar.
Özel bibliyografyaların türleri şunlardır:
(a)Konu Bibliyografyaları
Belirli konulara göre, örneğin sosyal bilimler alanında hazırlanan bibliyografyalardır. (Sf.79)
(b)Şahıs Bibliyografyaları
Bir yazarın tüm çalışmalarını tanıtmak amacıyla hazırlanırlar.(Sf.80)
(c)Üniversite ve Kurum Yayınları Bibliyografyası
Çeşitli
üniversite, fakülte ve yüksek okulların, belirli dönemlerde yaptıkları
yayınların tümünü göstermek üzere hazırlanan özel
bibliyografyalardır.(Sf.80)
(d)Bibliyografyaların Bibliyografyası:
Belirli
dönemlerde yayımlanan bibliyografyaları göstermek üzere hazırlanan
çalışmalardır. Genel ve özel konulu bibliyografyaların tümünü içerirler.
B.BASILI KÜTÜHANE KATALOGLARI
Kütüphane
fiş kataloglarının kitap halinde yayımlanmış şekilleridir. Geleneksel
yöntemle yürütülen kütüphane taramalarında araştırmacıya büyük
kolaylıklar sağlar.
C.SÜRELİ YAYIN İNDEKSLERİ
Makaleler
belirli konulardaki en son bilgileri içerirler, o bakımdan da bilimsel
araştırmalarda vazgeçilmez kaynaklardır. Aranan makalelerin
bulunabilmesi için dergi, magazin, gazete ve benzeri kaynakların teker
teker aranması çok zaman alabilir.
Çok sayıda periyodikte
çıkan yazıları konu, başlık ve yazarlarına göre toplayan makale
indeksleri vardır. Makale indekslerinin bir kısmı bir defalık
çalışmalardır. Diğer bir kısmı sürekli yayınlar niteliğindedir. Makale
indeksleri ayrıca CD-ROM biçiminde düzenlenmiş olabilecekleri gibi
İnternet üzerinden erişilmek üzere web sitelerine de konulmuş
olabilirler.
D.İSTATİSTİKLER
Ekonomik ve sosyal hayatla ilgili olarak yayımlanan istatistikler, araştırmada en temel kaynaklardan birisidir.
Ülkemizde
istatistiksel bilgi toplayıp yayınlamakla görevli olan kuruluş DİE’dir.
DİE hemen her konuda istatistik toplayıp yayınlar. Yayınladığı
istatistikler aylık ve yıllık olabileceği gibi belirli veya belirsiz
aralıklarla yapılan anket, sayım ve seçim sonuçları ile ilgili olabilir.
Bunun
dışında istatistik bilgi yayınlayan çeşitli resmi veya özel kuruluşlar
vardır. Bunlardan bazıları; Dış Ticaret Müsteşarlığı, DPT, Merkez
Bankası, ticaret ve sanayi odaları, çeşitli bankalar, birlik ve
kooperatiflerdir.
Uluslararası ekonomik ve sosyal konularla
ilgili olarak da BM, IMF, Dünya Bankası, OECD, WTO ve benzeri
kuruluşlar oldukça kapsamlı istatistikler yayınlar.
Araştırmacının
üzerinde çalıştığı konu ile ilgili, ulusal veya uluslar arası kuruluşun
web sitesine girmesi, istatistik verilerin belirlenmesi açısından
önemlidir.
E.YASALAR
Türkiye’de çıkan yasalar Resmi
Gazete’de yayınlandıktan sonra yürürlüğe girer. Bununla birlikte
yasaları ve bunlardaki değişiklikleri sürekli yayınlayan dergiler
vardır.
Türkiye’de 1839 dan beri çıkan yasal mevzuat “Düstur”
adı verilen bir belgeleri içinde toplanmaktadır. Düstur farklı
dönemlere göre beş tertip’e ayrılmaktadır.
1.tertip 03 kasım 1839 13 Temmuz 1908
2.tertip 24 Temmuz 1908 4 Kasım 1922
3.tertip 23 Nisan 1920 26 Mayıs 1960
4.Tertip 27 Mayıs 1960 1 Kasım 1961
5.Tertip 01 Kasım 1961
Düsturdan
ayrı olarak yasaların içinde yer aldığı Mer’i Kanunlar ve Sicilli
Kavanini gibi özel yayınlar bulunmaktadır. TBMM deki görüşmeler ise
tutanak dergisinde yayınlanır.
F.ANSİKLOPEDİLER VE SÖZLÜKLER
Konuyla
ilgili olarak derli toplu bilgi veren kaynaklardır. Araştırmacı
başlangıçta bir ansiklopedi makalesi bulup okumakla hem genel olarak
konunun kapsamı, hem de kaynaklar hakkında bir fikir edinir.
Ansiklopediler genel veya özel konulara göre hazırlanmış olabilirler.
G.BİYOGRAFİ SÖZLÜKLERİ
Ulusal düzeyde veya dünyaca ünlü kişilerin yaşantı, sanat ve mesleki durumları konusunda bilgi veren kaynaklardır.
Aslında
bu tür bilgiler ansiklopedi ve sözlüklerde de yer alabilir. Ancak,
biyografi sözlükleri sırf bu amaç için düzenlenmiş olduklarından çok
daha ayrıntılı olurlar.
H.TEZ VE SEMİNERLER
Seminer,
yüksek lisans, ve doktora tezi gibi çalışmalar genellikle ilgili
üniversite kütüphanelerinin referans bölümlerinde muhafaza edilir ve
okuyucu hizmetine sunulur.
Araştırmacının incelediği konuya
yakın bir alanda hazırlanmış ve çok eski tarihli olmayan bir tezi bulup
gözden geçirmesi ona büyük yararlar sağlar. Böylece konunun ne gibi
yönleri bulunduğunu, yapılan çalışmaların hangi doğrultuda
yoğunlaştığını, ne tür bulgular ortaya atıldığını öğrenir ve başlıca
kaynakların neler olduğunu öğrenir.
Türkiye’de yapılan
doktora ve yüksek lisans tezlerinin duyurulması amacıyla YÖK tarafından
çıkartılan tez kataloğu adlı bir yayın bulunmaktadır. Bu tez kataloğuna
İnternet üzerinden www.yok.gov.tr adresinden ulaşmak da mümkündür.
